ROTS (Relatie-Ouderschap-Therapie-Scheiding) is op verschillende fronten vernieuwend. Op inhoud, omdat de aanpak uitgaat van de situatie en behoeften van elk lid in het gezin. Omdat ze ouders op geen enkele manier dwingt om fysiek samen te zijn en samen te werken. Omdat ze vanwege de samenwerking, tussen Pro6 Jeugdhulp met stichting De As, Prisma en Inara breed ingezet kan worden: ook wanneer ouders autisme of een licht verstandelijke beperking hebben of wanneer een interculturele aanpak gewenst is. En omdat initiatiefnemer Pro6 de samenwerking met alle partners goed geborgd heeft.
De aanleiding: grote druk op gezinnen en GI
Gecertificeerde instellingen (GI) hebben hun handen vol aan kinderen en jongeren die een complexe scheiding meemaken. De onveiligheid waar zij mee te maken krijgen is hét thema in maar liefst tachtig procent van de dossiers die op tafel komen. Dat legt een enorme druk op deze organisaties. Maar vooral op de gezinnen om wie het gaat. ROTS helpt ze bij alle vragen en hulp op het gebied van relatie, ouderschap, therapie en scheiden. Door vroegtijdig de juiste hulp in te zetten wil ROTS voorkomen dat problemen erger worden en conflicten oplopen. Daarbij biedt ROTS een passende aanpak en specialistische hulpverlening bij complexe tot hoogcomplexe scheidingen.
ROTS omvat onder meer relatietherapie, mediation, systemische gezinsbemiddeling, rouwtherapie, traumatherapie, Kindbehartiger, omgangbegeleiding, parallel ouderschap en hulp bij samengestelde gezinnen. “Als je met verschillende experts betrokken bent bij hetzelfde gezin, is samenwerking cruciaal.” Daar verstaat Cindy de Rijke (projectleider ROTS en beleidsadviseur bij Pro6) dan onder “dat we allemaal dezelfde taal spreken, zodat een gezin voelt dat we allemaal met hetzelfde bezig zijn. En dat we de methodieken en uitgangspunten achter ROTS allemaal op dezelfde manier begrijpen en uitvoeren”. Niet zo gek dat de subsidieaanvraag aan BEN gericht was op scholing, training, monitoring en onderzoek.
De ervaring: nieuwe kennis moet je onderhouden
Een nieuwe aanpak leren vraagt tijd en ruimte om te mogen leren en ontwikkelen. “Die kunnen organisaties vaak moeilijk beschikbaar stellen voor hun medewerkers”, weet Cindy. “Dankzij de subsidie is het gelukt om gezinsbehandelaren naast hun behandeluren vrij te maken en op te leiden.”
De ROTS-training is een vijfdaagse. “Een van de fundamenten onder ROTS is een goede analyse bij de start. Daar hoort een gedegen feitenonderzoek en het inventariseren van (mogelijk) partnergeweld en kindermishandeling bij. Deelnemers aan ROTS worden daarom geschoold in het afnemen van de NICHD en MASIC interviews, getraind in de analyse van de uitkomsten en het samen met de gezinsleden en partners bepalen van een aanpak die is afgestemd op de behoefte van elk individueel gezinslid.”
Inmiddels hebben 48 medewerkers van Pro6, Stichting de As, Stichting Prisma en Inara jeugdhulp de vijfdaagse scholing gevolgd. Het is de bedoeling dat de deelnemers ROTS verder inbedden in hun eigen organisatie; Pro6 waakt ondertussen over de kwaliteit en uniformiteit van de aanpak. “Na de training blijven de deelnemers van elkaar leren dankzij werkbegeleiding en Multi Disciplinair Overleg (MDO), dat elke twee weken plaatsvindt. Ook worden er jaarlijks verdiepingsbijeenkomsten georganiseerd. Om nieuwe interventies te leren, om de samenwerking voor en met gezinnen te evalueren en zo nodig de aanpak bij te stellen en gecoacht te worden door de werkbegeleider op specifieke situaties en individuele vragen.” Zulke terugkomdagen zijn ook bedoeld om met elkaar de kwaliteit van ROTS te bewaken. “Elkaar scherp houden, zorgen dat we allemaal vasthouden aan de aanpak en niet terloops terugkeren naar een oude manier van werken.”
Ook 24 medewerkers van verwijzende instanties, zoals het Centrum voor Jeugd en Gezin, Team Regisseurs Jeugd en Samen Uit Elkaar hebben de opleiding gevolgd in een verkorte variant van anderhalve dag. “Hoe eerder gezinnen waarin de ouders relatieproblemen hebben bij ons komen, hoe beter”, stelt Cindy. Er hóeft geen scheiding van te komen en een scheiding hóeft geen complexe scheiding te worden. “De CJG’s hebben geleerd hoe ROTS werkt, wanneer het zinvol is deze aanpak in te zetten en hoe je doorverwijst. De huidige praktijk is overigens wel dat we vooral gezinnen begeleiden met hoogoplopende conflicten en waar een vermoeden van onveiligheid speelt.”
De les: succes op inhoudelijke uitgangspunten en samenwerking
ROTS is een succes. Hoewel harde cijfers over de tevredenheid van gezinnen nog ontbreken, is hun waardering te merken aan de ‘vele doosjes chocolade die we hier ontvangen’, glimlacht Cindy. Wat we terug horen is dat ouders zich gezien en gehoord voelen. “Vroeger ging men er vanuit dat ouders hun relatieproblemen of een scheiding altijd in gezamenlijkheid moesten aanpakken. Daar zijn we jaren geleden van afgestapt onder invloed van onder andere de onderzoeken van prof. Dr. Corine de Ruiter. Want wat doet het met een ouder die slachtoffer is van psychische of fysieke bedreigingen of geweld als er gezegd wordt dat je samen met die ander om de tafel moet? In het belang van de kinderen? Dan hou je de machtsongelijkheid onbedoeld in stand. Je faciliteert dat het geweld voortduurt. Vroeger was ook het uitgangspunt dat we ‘niet aan waarheidsvinding’ doen. Er is nu expliciet aandacht voor ieders waarheid en voor ieders behoeften.”
De aanpak gaat over de invulling van passend ouderschap en dat is voor ieder gezin anders. Het kan per periode en zelfs per situatie in een gezin verschillen. “Soms constateren we samen met ouders gewoon: deze twee mensen hebben elkaar niets te bieden. Een dikke muur ertussen is in een deel van de gevallen het beste. De heersende opvatting bij ouders is dat dit schadelijk is voor hun kinderen. Dat is het niet, zolang je kinderen niet in een loyaliteitsconflict brengt. Je hoeft elkaar als ouders niet te zien, maar je laat het zwartmaken van de ander en de ruzies bij de deur als je je kind wegbrengt achterwege.”
In ongeveer de helft van de gevallen lukt het samen afspraken te maken over wat passend is. In welke situaties kun je er samen zijn voor je kind? En hoe regel je het als je er apart van elkaar wilt zijn? “Ouders hoeven niet bij elkaar te zitten, als ze maar duidelijk aan hun kinderen aangeven naar wie ze als eerste toe kunnen komen. En hoe ze aanwezig zijn op belangrijke momenten. Wel samen naar de diploma-uitreiking of schoolmusical, maar op verschillende dagen naar de oudergesprekken bijvoorbeeld. Persoonlijk contact of toch via de mail om afspraken te maken met betrekking tot de kinderen. Het gaat erom dat de spanning niet voelbaar is en dat ouders bijvoorbeeld elkaar wel kunnen begroeten.” In nog eens een deel van de gevallen is coöperatief of samenwerkend ouderschap mogelijk.
Een succesfactor is ook de totaalaanpak. Een combinatie van de juridische ondersteuning die nodig is om een scheiding te regelen met de benodigde zorg, afgestemd op de behoefte van alle gezinsleden. Dankzij de samenwerking met Stichting De As, Prisma, Inara en Samen Uit Elkaar kunnen we een grotere doelgroep bedienen, waarin soms expertise gewenst is voor bijvoorbeeld ASS of LVB problematiek.
Tip
Bouw in je aanpak vooraf de verzekering in dat je het goede dat je samen opbouwt niet laat versloffen, maar juist steeds beter maakt.
Feiten en cijfers (19 maart 2024)
- ROTS startte in juni 2023 in de regio West-Brabant Oost
- Scholing: 48 medewerkers van Pro6, Stichting de As, Stichting Prisma en Inara jeugdhulp hebben de vijfdaagse scholing gevolgd. 24 medewerkers van verwijzende instanties, zoals het Centrum voor Jeugd en Gezin, Team Regisseurs Jeugd en Samen Uit Elkaar, volgden de scholing van anderhalve dag. De opleiding van nieuwe mensen gaat door en staat ook open voor externe inschrijvingen
- 12 adviesvragen vanuit ouders (sommige daarvan zijn doorverwezen naar Samen uit Elkaar)
- 80 aanmeldingen, vanuit de regio’s West-Brabant Oost, West-Brabant West, Hart van Brabant en Noordoost Brabant (tot 29 februari 2024)
- Alle deelnemers aan ROTS zitten in een complexe scheiding
- 2023: 7 trajecten afgesloten
- 2024 (t/m 29 februari): 11 trajecten afgesloten en nog 62 gezinnen zorg
- Trajectduur gemiddeld 9 maanden
- Onderzoek naar effect en tevredenheid: in oktober 2023 is onder leiding van prof. Dr. Corine de Ruiter een onderzoek gestart. ‘Leidt het toepassen van ROTS in vergelijking met de reguliere werkwijze na een jaar behandeling tot een verschil wat betreft: de mate van succes van de geboden hulp, welbevinden ouders, kwaliteit van de communicatie tussen de ouders, de mate waarin de kinderen last hebben van mentale en/of gedragsproblemen en de tevredenheid van de ouders en de kinderen met de geboden hulp’.
- Score tevredenheidsonderzoek (5 respondenten die hun traject in 2024 afsloten)
- ‘Kan zonder hulp verder/ doelen gehaald: 4/4
- o Tevredenheid kind: 9/10
- o Tevredenheid ouder: 8/10
